Điều khoản trọng tài trong hợp đồng thương mại quốc tế

Trong các hợp đồng thương mại quốc tế, một trong những yếu tố quan trọng giúp bảo vệ quyền lợi và đảm bảo tính minh bạch cho các bên tham gia là điều khoản trọng tài. Với tính chất phức tạp và đa dạng của các quan hệ thương mại xuyên biên giới, trọng tài là lựa chọn phổ biến nhờ tính linh hoạt và khả năng giải quyết tranh chấp một cách nhanh chóng, bí mật và công bằng. Bài viết này Luật việt An sẽ tư vấn cho quý khách hàng điều khoản trọng tài trong hợp đồng thương mại quốc tế.

Điều khoản trọng tài là gì?

Trọng tài là một trong những phương thức giải quyết tranh chấp thương mại nói riêng và tranh chấp về hợp đồng thương mại nói riêng. Trọng tài là một phương thức giải quyết tranh chấp ngoài tòa án, trong đó một hoặc nhiều trọng tài viên được chọn để xét xử và đưa ra phán quyết có tính ràng buộc đối với các bên.

Điều khoản trọng tài là một điều khoản trong hợp đồng, trong đó các bên tham gia cam kết sẽ giải quyết tranh chấp phát sinh từ hợp đồng thông qua trọng tài. Thỏa thuận trọng tài là “nền móng” của tố tụng trọng tài. Đây là yếu tố không thể thiếu giữa các bên nếu muốn giải quyết tranh chấp bằng trọng tài.

Tại sao cần điều khoản trọng tài trong hợp đồng thương mại quốc tế?

Thực tế ngày nay đây trọng tài gần như là quy tắc trong thương mại quốc tế và vì vậy, không thể tiến hành xét xử trọng tài mà không có thoả thuận trọng tài. Do đó, các bên cần phải soạn thảo thoả thuận trọng tài trong hợp đồng. 

• Giải quyết tranh chấp một cách độc lập và công bằng: Trọng tài giúp các bên tránh việc phải giải quyết tranh chấp tại tòa án quốc gia của một trong các bên, điều này có thể dẫn đến sự không công bằng hoặc thiên lệch. Trọng tài viên thường là những chuyên gia độc lập trong lĩnh vực tranh chấp, và quy trình này giúp đảm bảo rằng các bên đều được đối xử công bằng.
• Tính linh hoạt và quyền tự quyết: Các bên trong hợp đồng có thể tự do thỏa thuận về các yếu tố quan trọng của quá trình trọng tài, như: địa điểm trọng tài, ngôn ngữ, luật áp dụng, số lượng trọng tài viên, thủ tục trọng tài,… Điều này mang lại sự linh hoạt và đáp ứng nhu cầu của các bên trong một bối cảnh quốc tế đa dạng.
• Tiết kiệm thời gian và chi phí: Quy trình trọng tài thường nhanh chóng hơn so với việc kiện tụng tại tòa án, đặc biệt trong các tranh chấp quốc tế, khi việc di chuyển giữa các quốc gia hoặc việc giải quyết các vấn đề pháp lý có thể mất thời gian và chi phí lớn. Trọng tài có thể giúp các bên giải quyết tranh chấp nhanh chóng hơn và chi phí thấp hơn do quy trình linh hoạt.
• Tính bảo mật thông tin: Trọng tài thường không công khai như các vụ kiện tại tòa án, do đó, các bên có thể bảo mật thông tin kinh doanh và các chi tiết quan trọng liên quan đến tranh chấp. Điều này là một yếu tố quan trọng trong các hợp đồng thương mại quốc tế, khi các công ty muốn bảo vệ quyền lợi và chiến lược kinh doanh của mình khỏi bị lộ ra ngoài.
• Giảm thiểu rủi ro chính trị và pháp lý: Trong trường hợp có tranh chấp giữa các bên đến từ các quốc gia khác nhau, giải quyết tranh chấp tại tòa án quốc gia có thể gặp phải rủi ro về thiên lệch chính trị, áp lực từ chính phủ hoặc quyền tài phán không thuận lợi. Trọng tài giúp tránh các vấn đề này vì nó không phụ thuộc vào hệ thống tòa án của bất kỳ quốc gia nào.

Các loại điều khoản trọng tài trong hợp đồng

Trong thực tiễn hợp đồng thương mại quốc tế người ta thường gặp các loại điều khoản trọng tài sau:

• Trọng tài quy chế (Instutional arbitration) là trọng tài hoạt động theo điều lệ, có trụ sở, có đội ngũ trọng tài viên. 
• Trọng tài vụ việc (Ad-hoc arbitration) là trọng tài chỉ xét xử theo từng vụ sau 

đó giải tán.

Các nội dung chính của điều khoản trọng tài trong hợp đồng thương mại quốc tế

Phạm vi trọng tài

Điều khoản này xác định rõ ràng các tranh chấp nào sẽ được giải quyết bằng trọng tài. Thông thường, điều khoản này sẽ quy định rằng tất cả các tranh chấp phát sinh từ hợp đồng hoặc liên quan đến hợp đồng sẽ được giải quyết thông qua trọng tài.

Lựa chọn tổ chức trọng tài

Các bên trong hợp đồng có thể thỏa thuận sử dụng một tổ chức trọng tài cụ thể, như Viện Trọng Tài Anh (CIArb), Hiệp hội Luật sư Quốc tế (IBA), ICCA, Phòng Thương mại Quốc tế (ICC) và Trung tâm Quốc tế về Giải quyết Tranh chấp Đầu tư (ICSID),.. Điều khoản cũng có thể quy định lựa chọn trọng tài viên hoặc cách thức lựa chọn trọng tài viên.

Địa điểm trọng tài

• Địa điểm trọng tài liên quan đến luật áp dụng vào xét xử. 
• Địa điểm xác định trong điều khoản trọng tại có thể là ở nước xuất khẩu hoặc nước nhập khẩu, nước người bán hay nước người mua tùy theo thỏa thuận của các bên. 
• Địa điểm có thể là một quốc gia hoặc thành phố cụ thể. Địa điểm cũng có thể là nơi trọng tài viên sẽ thực hiện các phiên họp, điều này liên quan đến quy trình pháp lý và quyền tài phán.

Việc quy định địa điểm tổ chức phiên trọng tài cũng rất quan trọng, bởi vì nó ảnh hưởng đến quy trình trọng tài, luật áp dụng và chi phí.

Thủ tục trọng tài

Để trọng tài có thể áp dụng được, các bên phải thỏa thuận các điều sau:

• Thỏa hiệp trọng tài là một thỏa thuận đưa vụ việc ra trọng tài. 
• Tổ chức ủy ban trọng tài được thực hiện bằng một trong hai cách: Hai bên cùng chọn một trọng tài viên hoặc mỗi bên chọn một trọng tài, trong trường hợp hai trọng tài viên bất đồng quan điểm thì hai trọng tài viên này chọn người thứ ba làm chủ tịch trọng tài. 
• Tiến hành xét xử: Ủy ban trọng tài sẽ quyết định ngày giờ và thông bán cho các bên có liên quan biết. Các bên có thể có mặt hay vắng mặt trong ngày xét xử thì buổi xử vẫn được tiến hành. Tại buổi xứ hai bên có thể tự do tranh luận nếu thấy cần thiết.
• Hòa giải: Nếu hai bên thấy cần thiết phải hòa giải thì vụ việc coi như chấm dứt.
• Ra phán quyết: Sau khi xét xử ủy ban trọng tài sẽ ra phán quyết theo nguyên tắc đa số, quyết định của trọng tài có giá trị bắt buộc đối với cả hai bên.

Luật áp dụng

• Các bên có thể quy định cụ thể về luật áp dụng cho hợp đồng và tranh chấp (luật quốc gia cụ thể hoặc luật trọng tài quốc tế như UNCITRAL). 
• Điều này quan trọng vì nó xác định cách thức giải thích các điều khoản của hợp đồng và các quy định liên quan đến tranh chấp. Trong trường hợp hai bên không quy định sẽ do Ủy ban trọng tài chọn hoặc căn cứ vào địa điểm trọng tài để chọn.

Thi hành phán quyết trọng tài

Điều khoản này thường xác định cách thức thi hành các quyết định của trọng tài viên. Các bên cũng có thể thỏa thuận về việc công nhận và thi hành phán quyết trọng tài ở các quốc gia khác nhau, theo các công ước quốc tế như Công ước New York về công nhận và thi hành phán quyết trọng tài năm 1958.

Lưu ý trường hợp đặc biệt đưa điều khoản trọng tài vào hợp đồng bằng cách dẫn chiếu

Trọng tài có thể được tiến hành mà không có điều khoản trọng tài trong hợp đồng thương mại. Thoả thuận sử dụng trọng tài như một phương thức giải quyết tranh chấp có thể hình thành khi giao dịch được thực hiện, bằng cách dựa vào, đối với tất cả các vấn đề chứ không phải chỉ là chi phí, giao hàng và giá cả, ví dụ, “điều kiện chung” của một ngành hoặc tập đoàn cụ thể.

• Cách tiếp cận như vậy rất đơn giản, hữu ích và nhanh chóng vì nó cho phép các đối tác thương mại ký một hợp đồng, đôi khi phức tạp, đơn thuần thông qua trao đổi thư từ hoặc fax. 
• Vì vậy, nếu điều kiện chung đó bao gồm điều khoản trọng tài, việc chấp nhận những điều kiện đó cũng có nghĩa là chấp nhận điều khoản trọng tài và tạo ra thẩm quyền xét xử của trọng tài. 
• Tuy nhiên, cũng cần thận trọng để bảo đảm hiệu lực và tính rõ ràng điều khoản trọng tài.
• Các toà án quốc gia có thể từ chối công nhận điều khoản trọng tài trong điều kiện chung, trong khi họ có thể công nhận hiệu lực của một điều khoản trọng tài trong hợp đồng hoặc thư tín trao đổi.

Vì vậy, nếu các đối tác thương mại muốn ký một thoả thuận bằng cách dẫn chiếu điều kiện chung hiện có, cần nên nói rõ điều khoản trọng tài trong những điều kiện này.

Trên đây là tư vấn về điều khoản trọng tài trong hợp đồng thương mại quốc tế. Quý khách hàng có thắc mắc liên quan hay có nhu cầu tư vấn các vấn đề pháp lý khác về hợp đồng thương mại quốc tế, vui lòng liên hệ Luật Việt An để được tư vấn, hỗ trợ tốt nhất!