Hộ kinh doanh bắt buộc phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc từ 01/07/2025

Thay vì chỉ là đối tượng khuyến khích tham gia BHXH tự nguyện như trước đây, từ ngày 01 tháng 7 năm 2025, quy định mới về bảo hiểm xã hội (BHXH) hộ kinh doanh sẽ bắt buộc phải tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc sẽ chính thức có hiệu lực. Sự thay đổi này phản ánh nỗ lực của Nhà nước nhằm mở rộng diện bao phủ an sinh, đảm bảo quyền lợi về hưu trí, ốm đau, thai sản, tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp cho người lao động đang làm việc trong khu vực kinh tế phi chính thức. Quy định mới không chỉ nâng cao trách nhiệm của chủ hộ kinh doanh mà còn mang lại những đảm bảo thiết yếu về mặt xã hội, góp phần xây dựng một hệ thống an sinh toàn diện và bền vững hơn cho người dân. Trong bài viết dưới đây, Luật Việt An sẽ cung cấp cho khách hàng những tư vấn pháp lý khái quát về nội dung hộ kinh doanh bắt buộc phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc từ 01/07/2025.

Hộ kinh doanh là gì?

Theo Điều 79 Luật Doanh nghiệp 2020, hộ kinh doanh được định nghĩa như sau:

• Là mô hình kinh doanh do một cá nhân hoặc một nhóm thành viên hộ gia đình làm chủ.
• Chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản của mình đối với các khoản nợ và nghĩa vụ phát sinh từ hoạt động kinh doanh.
• Không có tư cách pháp nhân (đây là điểm khác biệt lớn so với doanh nghiệp).
• Được đăng ký tại Cơ quan đăng ký kinh doanh cấp xã nơi đặt trụ sở hộ kinh doanh (áp dụng từ 01/7/2025).
• Chủ yếu phù hợp với các hoạt động sản xuất, kinh doanh quy mô nhỏ, lẻ, mang tính chất cá thể hoặc gia đình, không đòi hỏi bộ máy quản lý phức tạp như doanh nghiệp.

Hộ kinh doanh bắt buộc phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc từ 01/07/2025

Các trường hợp cụ thể phải tham gia BHXH bắt buộc

Người lao động làm việc theo hợp đồng lao động tại hộ kinh doanh

• Theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội, người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên đều thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.
• Trước đây, nhiều hộ kinh doanh thường né tránh việc ký hợp đồng lao động hoặc ký hợp đồng dưới 03 tháng để không phải đóng BHXH bắt buộc. Với quy định mới, cơ quan quản lý sẽ có cơ chế để kiểm soát và buộc các hộ kinh doanh này phải thực hiện nghĩa vụ đóng BHXH cho người lao động của mình.

Chủ hộ kinh doanh (trong một số trường hợp cụ thể)

Theo Luật Bảo hiểm xã hội 2024, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Chủ hộ kinh doanh đồng thời là người lao động và có ký hợp đồng lao động (hoặc có quan hệ lao động) với chính hộ kinh doanh đó: Trong trường hợp này, chủ hộ sẽ được xem xét như một người lao động và phải tham gia BHXH bắt buộc. Nếu chủ hộ kinh doanh đang hưởng lương hưu thì không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.

Mức đóng bảo hiểm xã hội của hộ kinh doanh năm 2025

Theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024, Luật Việc làm năm 2013 và Luật An toàn, vệ sinh lao động năm 2015, hộ kinh doanh có trách nhiệm đóng cho người lao động các khoản tiền sau hàng tháng:

• Quỹ bảo hiểm xã hội bắt buộc: bao gồm quỹ hưu trí tử tuất (14%) và quỹ ốm đau – thai sản (3%).
• Quỹ bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) (1%).
• Quỹ bảo hiểm y tế (BHYT) (3%).
• Quỹ bảo hiểm tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp (BHTNLĐ-BNN) (0,5%).

Hộ kinh doanh sẽ đóng tổng cộng với tỷ lệ 21,5% từ quỹ lương tháng của người lao động tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp và bảo hiểm y tế theo quy định tại Quyết định 595/QĐ-BHXH năm 2017 và Nghị định số 58/2020/NĐ-CP.

Đối với chủ hộ kinh doanh được lựa chọn mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc nhưng thấp nhất bằng mức tham chiếu đóng BHXH (từ năm 2025 là 2,34 triệu đồng) và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại điểm đóng theo quy định tại Điểm d, Khoản 1, Điều 31, Luật Bảo hiểm xã hội 2024.

Như vậy từ ngày 01/7/2025, mức đóng BHXH bắt buộc của chủ hộ kinh doanh được tùy chọn trong khoảng sau đây.

• Mức đóng thấp nhất là 2.340.000 đồng/tháng;
• Mức đóng cao nhất là 46.800.000 đồng/tháng.

Phương thức đóng bảo hiểm xã hội của hộ kinh doanh năm 2025

• Đóng hàng tháng: Hàng tháng, hộ kinh doanh có trách nhiệm trích nộp phần BHXH của người lao động (trừ vào tiền lương) và đóng phần của người sử dụng lao động vào quỹ BHXH.
• Đóng theo quý hoặc 6 tháng (trong một số trường hợp): Mặc dù không phổ biến bằng đóng hàng tháng, nhưng để tạo thuận lợi cho các đơn vị nhỏ (có thể bao gồm hộ kinh doanh), cơ quan BHXH có thể cho phép đóng theo quý hoặc 6 tháng một lần. Tuy nhiên, hình thức này thường phải được đăng ký và chấp thuận, và sẽ có lãi suất chậm nộp nếu đóng quá hạn.

Mức phạt khi hộ kinh doanh không đóng BHXH bắt buộc

Nếu hộ kinh doanh sử dụng lao động ký hợp đồng mà không kê khai thông tin và không đóng đủ quyền lợi bảo hiểm cho người lao động, hộ kinh doanh đó sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính với các mức như sau:

• Không đóng bảo hiểm cho 01 hoặc một số nhân viên: Hộ kinh doanh bị phạt từ 12% đến 15% tổng số tiền bảo hiểm phải đóng, tối đa không quá 75.000.000 triệu đồng (Điểm c, Khoản 5, Điều 39, Nghị định 12/2022/NĐ-CP).
• Không đóng bảo hiểm cho toàn bộ nhân viên: Hộ kinh doanh bị phạt từ 18% đến 20% tổng số tiền bảo hiểm phải đóng, tối đa không quá 75.000.000 đồng (Khoản 6, Điều 39, Nghị định 12/2022/NĐ-CP).

Lưu ý:

• Mức phạt trên áp dụng với cá nhân vi phạm, với tổ chức thì mức phạt sẽ gấp 2 lần so với cá nhân.
• Mức phạt cũng áp dụng cho trường hợp chủ hộ kinh doanh không tham gia BHXH bắt buộc.

Ý nghĩa quy định hộ kinh doanh bắt buộc phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc từ 1.7.2025

Mở rộng diện bao phủ an sinh xã hội

Trước đây, người lao động trong các hộ kinh doanh thường chỉ thuộc diện tham gia BHXH tự nguyện hoặc thậm chí không tham gia bất kỳ hình thức BHXH nào. Việc chuyển sang bắt buộc sẽ giúp người lao động trong khu vực phi chính thức được bảo vệ bởi lưới an sinh xã hội, đảm bảo họ có lương hưu khi về già, được hỗ trợ khi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động hoặc tử tuất. Điều này góp phần giảm gánh nặng xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống cho một bộ phận lớn dân cư.

Đảm bảo quyền lợi chính đáng và bình đẳng cho người lao động

Quy định này giúp hài hòa quyền lợi giữa người lao động trong khu vực chính thức (doanh nghiệp) và khu vực phi chính thức (hộ kinh doanh). Người lao động tại hộ kinh doanh sẽ được hưởng các chế độ tương tự như người lao động làm việc tại các doanh nghiệp, tạo sự công bằng và bình đẳng hơn trong quyền lợi an sinh. Điều này cũng khuyến khích người lao động gắn bó hơn với công việc và an tâm lao động.

Thúc đẩy quản lý lao động và kinh doanh chuyên nghiệp hơn tại hộ kinh doanh

Để tuân thủ quy định về BHXH bắt buộc, các hộ kinh doanh sẽ phải thực hiện việc ký kết hợp đồng lao động một cách chính thức, kê khai lao động, tiền lương một cách minh bạch hơn. Điều này khuyến khích hộ kinh doanh chuyên nghiệp hóa hoạt động quản lý nhân sự, nâng cao trách nhiệm của chủ hộ đối với người lao động và thúc đẩy quá trình chuyển đổi từ kinh tế phi chính thức sang chính thức.

Hỗ trợ công tác quản lý Nhà nước 

Việc đưa hộ kinh doanh vào diện BHXH bắt buộc giúp cơ quan quản lý Nhà nước có cái nhìn tổng thể hơn về lực lượng lao động và quy mô hoạt động của khu vực kinh tế hộ. Thông tin BHXH là một kênh quan trọng để kiểm soát lao động, thu nhập, từ đó hỗ trợ cho công tác quản lý thuế, thống kê và hoạch định chính sách kinh tế – xã hội.

Trên đây là phân tích về nội dung hộ kinh doanh bắt buộc phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc từ 1.7.2025. Quý khách hàng có thắc mắc liên quan hay có nhu cầu tư vấn các quy định của pháp luật, vui lòng liên hệ Luật Việt An để được hỗ trợ tốt nhất!