Quyền và nghĩa vụ đăng ký doanh nghiệp của người thành lập doanh nghiệp

Quyền thành lập doanh nghiệp và nghĩa vụ đăng ký doanh nghiệp được ghi nhận từ nghị định 43/2010/NĐ-CP. Tới Nghị định 78/2015/NĐ-CP tinh thần điều luật vẫn tiếp tục được ghi nhận nhưng có thay đổi thay hướng đơn giản, ngắn gọn hơn. Tại Điều 5 Nghị định 78/2015/NĐ-CP quy định:

“1. Thành lập doanh nghiệp theo quy định của pháp luật là quyền của cá nhân, tổ chức và được Nhà nước bảo hộ.

2. Người thành lập doanh nghiệp hoặc doanh nghiệp có nghĩa vụ thực hiện việc đăng ký doanh nghiệp theo quy định của Nghị định này và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan.
3. Nghiêm cấm cơ quan đăng ký kinh doanh và các cơ quan khác gây phiền hà đối với tổ chức, cá nhân trong khi tiếp nhận hồ sơ và giải quyết việc đăng ký doanh nghiệp.
4. Các Bộ, cơ quan ngang Bộ, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân các cấp không được ban hành các quy định về đăng ký doanh nghiệp áp dụng riêng cho ngành hoặc địa phương mình. Những quy định về đăng ký doanh nghiệp do các Bộ, cơ quan ngang Bộ, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân các cấp ban hành trái với quy định tại Khoản này hết hiệu lực thi hành kể từ ngày Nghị định này có hiệu lực”.

Theo quy định tại Điều luật thì cá nhân, tổ chức đều có quyền thành lập doanh nghiệp. Tuy nhiên, không phải cá nhân, tổ chức nào cũng có thể thành lập mà phải tuân theo quy định của pháp luật, một số trường hợp không được thành lập doanh nghiệp (khoản 2 Điều 18 Luật Doanh nghiệp 2014) và chủ thể là tổ chức chỉ được thành lập một số loại hình doanh nghiệp nhất định.

Ngoài ra, việc đăng ký doanh nghiệp còn là nghĩa vụ của người thành lập doanh nghiệp và doanh nghiệp. Điều luật bổ sung thêm chủ thể là doanh nghiệp so với Nghị định 43/2010/NĐ-CP nhằm nhấn mạnh nghĩa vụ thay đổi đăng ký doanh nghiệp khi có thay đổi liên quan đến những thông tin cơ bản của doanh nghiệp sau khi thành lập.

Quy định mới không còn ghi nhận về việc thực hiện nghĩa vụ nộp báo cáo tài chính cho cơ quan đăng ký kinh doanh vào trong nghĩa vụ đăng ký doanh nghiệp mà được quy định cụ thể trong văn bản pháp luật về kế toán.

Điều 5 còn quy định cấm đối với hành vi gây phiền hà đối với các chủ thể khi thực hiện đăng ký doanh nghiệp, điều luật là cơ sở để doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân thực hiện quyền của mình. Đặc biệt Điều luật còn thể hiện sự thống nhất quy định khi đề cập đến việc các Bộ, cơ quan ngang Bộ, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân các cấp không được ban hành các quy định về đăng ký doanh nghiệp áp dụng riêng cho ngành hoặc địa phương. Quy định này nhằm đảm bảo không chồng lấn giữa các quy định và đề cao tính tuân thủ pháp luật.