Nghị định 61/2023/NĐ-CP về xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư

Với mục tiêu chi tiết hóa Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước, ngày 16/8/2023, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 61/2023/NĐ-CP về xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư. Vậy, Nghị định 61/2023/NĐ-CP về xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư có nội dung và điểm mới cơ bản là gì, Luật Việt An sẽ tổng hợp trong bài viết sau.

Căn cứ pháp lý

• Nghị định 61/2023/NĐ-CP về xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư.

Những thông tin cơ bản về Nghị định 61/2023/NĐ-CP

• Số kí hiệu: 61/2023/NĐ-CP.
• Ngày ban hành: 16/8/202
• Ngày bắt đầu hiệu lực: 16/8/2023.
• Loại văn bản: Nghị định.
• Cơ quan ban hành: Chính phủ.
• Người ký: Trần Hồng Hà.

Điểm mới nổi bật tại Nghị định 61/2023/NĐ-CP

Nghị định số 61/2023/NĐ-CP về xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư được ban hành nhằm thay thế Quyết định số 22/2018/QĐ-TTg ngày 08/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước.

Khái niệm hương ước, quy ước

Khái niệm hương ước, quy ước được quy định tại Điều 2 Nghị định số 61/2023/NĐ-CP về cơ bản được giữ nguyên như khái niệm hương ước, quy ước tại Quyết định số 22/2018/QĐ-TTg, theo đó: “Hương ước, quy ước là văn bản quy định về các quy phạm xã hội bao gồm các quy tắc xử sự do cộng đồng dân cư bàn và quyết định; không trái pháp luật và đạo đức xã hội; nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội mang tính tự quản của cộng đồng dân cư và được Ủy ban nhân dân cấp xã công nhận.”

Tiếp tục nhấn mạnh nguyên tắc tự nguyện, thỏa thuận, xuất phát từ nhu cầu của cộng đồng dân cư trong xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước.

Việc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước phải đảm bảo các nguyên tắc sau:

• Phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; không quy định lại các nội dung đã được quy định trong văn bản quy phạm pháp luật.
• Xuất phát từ nhu cầu tự quản của người dân, trên cơ sở tự nguyện, thỏa thuận, thống nhất, công khai, minh bạch trong cộng đồng dân cư; phát huy đầy đủ quyền làm chủ của Nhân dân và trách nhiệm của người dân đối với cộng đồng.
• Tôn trọng tính tự chủ, tính đa dạng văn hóa và quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của cộng đồng dân cư.
• Phù hợp với đạo đức xã hội, phong tục, tập quán tốt đẹp; bảo vệ, giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống; xây dựng các giá trị văn hóa mới, quy tắc ứng xử văn minh, phù hợp với đặc điểm tình hình của cộng đồng dân cư.

So với Quyết định số 22/2018/QĐ-TTg, Nghị định đã bỏ 02 nguyên tắc “Không vi phạm quyền con người, quyền công dân, bảm đảm bình đẳng giới” và “Không đặt ra các khoản phí, lệ phí, phạt tiền, phạt vật chất” vì các nguyên tắc đã được thể hiện trong khái niệm hương ước, quy ước “không trái pháp luật và đạo đức xã hội”. Đồng thời, bổ sung các nguyên tắc: tôn trọng tính tự chủ, đa dạng văn hóa của cộng đồng dân cư; không quy định lại các nội dung đã được quy định trong văn bản quy phạm pháp luật để khắc phục tình trạng nội dung hương ước, quy ước chứa đựng quá nhiều nội dung không xuất phát từ nhu cầu của cộng đồng dân cư, quy định lại pháp luật thời gian vừa qua.

Hình thức của hương ước, quy ước

Hương ước, quy ước được thể hiện dưới hình thức văn bản, có chữ ký xác nhận của Trưởng thôn (Tổ trưởng tổ dân phố), Trưởng ban công tác Mặt trận ở cộng đồng dân cư và 2 đại diện của các hộ gia đình trong cộng đồng dân cư; khuyến khích đại diện là già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng dân cư.

Hương ước, quy ước sau khi được công nhận có đóng dấu giáp lai của Ủy ban nhân dân cấp xã.

Công nhận hương ước, quy ước

Nghị định nêu rõ Ủy ban nhân dân cấp xã có thẩm quyền công nhận hương ước, quy ước.

Hương ước, quy ước được công nhận khi có đủ các điều kiện sau đây:

• Phạm vi nội dung, hình thức phù hợp với quy định tại các điều 5 và 6 Nghị định này;
• Tuân thủ nguyên tắc, trình tự, thủ tục quy định tại các điều 4, 7, 8, 9 và 10 Nghị định này.

Trường hợp bị bãi bỏ hương ước, quy ước

Hương ước, quy ước bị bãi bỏ toàn bộ khi thuộc một trong các trường hợp sau:

• Có nội dung trái với quy định của pháp luật, xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; không phù hợp với thuần phong, mỹ tục, đạo đức xã hội; gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của cộng đồng dân cư;
• Bị tạm ngừng thực hiện theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 12 Nghị định này nhưng đã hết thời hạn phải hoàn tất các thủ tục soạn thảo, lấy ý kiến, thông qua để được công nhận quy định trong quyết định tạm ngừng thực hiện mà cộng đồng dân cư không hoàn tất các thủ tục này;
• Không bảo đảm tỷ lệ thông qua quy định tại Điều 10 Nghị định này mà cộng đồng dân cư không thực hiện lại việc thông qua để bảo đảm tỷ lệ theo quy định.

Cho phép quy định các biện pháp thưởng phạt trong hương ước, quy ước

Nghị định quy định cụ thể hơn về phạm vi nội dung của hương ước, quy ước theo hướng khung tại Điều 5 và bổ sung quy định về khung kết cấu của hương ước, quy ước tại Điều 6. Theo đó, tùy theo yêu cầu tự quản, tình hình kinh tế – xã hội, phong tục, tập quán ở từng địa phương, bảo đảm kế thừa có chọn lọc các nội dung phù hợp của hương ước, quy ước đã có và mục đích, nguyên tắc xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước, cộng đồng dân cư lựa chọn một hoặc một số nội dung sau để đưa vào phạm vi của hương ước, quy ước:

• Các biện pháp, phương thức thích hợp giúp người dân trên địa bàn tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội, bảo đảm và phát huy quyền tự do, dân chủ của cộng đồng dân cư; động viên và tạo điều kiện để cộng đồng dân cư thực hiện tốt các quyền và nghĩa vụ của công dân.
• Các phong tục, tập quán tốt đẹp và biện pháp hạn chế, tiến tới xóa bỏ phong tục, tập quán lạc hậu, mê tín dị đoan; bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc; thực hiện nếp sống văn minh trong ứng xử, giao tiếp, ăn, ở, đi lại, việc cưới, việc tang và lễ hội; phòng, chống bạo lực gia đình, xây dựng hạnh phúc gia đình; phát triển các hoạt động văn hóa lành mạnh.
• Các biện pháp góp phần bảo vệ tài sản của Nhà nước, cộng đồng và công dân; bảo vệ môi trường sinh thái; bảo đảm an ninh, trật tự, phòng, chống các tệ nạn xã hội trên địa bàn; xây dựng và phát huy tình làng, nghĩa xóm, tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái, hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong cộng đồng dân cư; xoá đói, giảm nghèo, phát triển kinh tế, nâng cao đời sống; khuyến học, khuyến tài, thúc đẩy phong trào học tập suốt đời; đẩy mạnh hướng nghiệp, đào tạo nghề, khuyến công, khuyến nông ở địa phương.
• Các biện pháp thưởng, phạt phù hợp để bảo đảm thực hiện hương ước, quy ước nhưng không thay thế các biện pháp xử lý theo quy định của pháp luật.
• Các nội dung cần thiết khác do cộng đồng dân cư quyết định.

Quý khách hàng có nhu cầu tư vấn về pháp luật dân sự, các nghị định sửa đổi liên quan, xin vui lòng liên hệ Công ty Luật Việt An để được hỗ trợ tốt nhất.