Tòa án chuyên trách về sở hữu trí tuệ tại Việt Nam

Tòa án Sở hữu trí tuệ ra đời là một bước ngoặt trong hệ thống pháp luật sở hữu trí tuệ tại Việt Nam. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế tri thức, việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) trở thành một yêu cầu cấp thiết đối với các doanh nghiệp và tổ chức. Với những nỗ lực cải cách pháp luật, đã chính thức công nhận sự ra đời của Tòa án chuyên trách về sở hữu trí tuệ tại Việt Nam, đánh dấu mốc quan trọng trong việc củng cố hệ thống pháp lý về SHTT.

Khái quát về Tòa án sở hữu trí tuệ tại Việt Nam

Sự phát triển của hệ thống SHTT tại Việt Nam

Việt Nam đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể về số lượng và độ phức tạp của các vụ tranh chấp SHTT trong những năm gần đây. Theo thống kê, số vụ vi phạm SHTT đã gia tăng chóng mặt, điều này đòi hỏi một hệ thống pháp lý mạnh mẽ hơn để xử lý các vấn đề này.

Trước đây, các cấp tòa án của Việt Nam hiện đang thiếu các nhân sự chuyên môn am hiểu để xử lý các tranh chấp về SHTT, dẫn đến tình trạng các phán quyết không nhất quán và kéo dài thủ tục tố tụng. 

Việc thành lập Tòa án sở hữu trí tuệ được kỳ vọng sẽ khắc phục các nhược điểm trên trong bối cảnh mới, tạo ra một nền tảng vững chắc cho việc giải quyết các vụ án phức tạp liên quan đến SHTT. Đặc biệt, điều này còn giúp nâng cao năng lực cho các thẩm phán và cán bộ tòa án, đảm bảo họ được trang bị kiến thức chuyên sâu về luật SHTT.

Sự ra đời của Tòa án sở hữu trí tuệ tại Việt Nam từ năm 2025

Ngày 24 tháng 6 năm 2024, Quốc hội Việt Nam đã thông qua những sửa đổi quan trọng trong Luật tổ chức Tòa án Nhân dân (Law on Organization of People’s Court – LOPC), tạo nền tảng cho việc thành lập Tòa án chuyên trách về sở hữu trí tuệ tại Việt Nam. Theo Điều 62 của Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân (sửa đổi), tòa án SHTT chịu trách nhiệm xét xử sơ thẩm các vụ việc về SHTT theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính.

Đây là mô hình đã được áp dụng tại nhiều quốc gia trên thế giới. Những sửa đổi mới này cho phép thiết lập các tòa án cấp sơ thẩm chuyên xử lý các tranh chấp SHTT, từ đó nâng cao hiệu quả trong việc giải quyết các vụ án liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ. 

Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt Sở hữu trí tuệ tại Việt Nam trực thuộc Tòa án nhân dân tối cao, do Chánh án Tòa án nhân dân tối cao thành lập, có chức năng xét xử sơ thẩm các vụ việc về SHTT theo quy định.

Tiệm cận với sự phát triển thế giới

Mô hình tòa án sở hữu trí tuệ tại các quốc gia đã có Lịch sử áp dụng lâu đời tại nhiều quốc gia trên thế giới, chẳng hạn:

Tại Đức, Bundespatentgericht (Tòa án Bằng sáng chế Liên bang) được thành lập từ những năm 1877 và được chuyên biệt hóa như hiện tại vào năm 1950, có chức năng chuyên biệt giải quyết các tranh chấp về bằng sáng chế và nhãn hiệu. Thủ tục tố tụng của tòa án không ngừng được cải cách, đặc biệt vào năm 2002, đã giúp tăng cường chất lượng xét xử, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về bảo vệ sở hữu trí tuệ.

Tại Vương quốc Anh, Phân khu Chancery Division thuộc Tòa án tối cao (High Court of Justice) của Tòa án Tối cao phụ trách xử lý các vụ án liên quan đến sở hữu trí tuệ từ những năm 1990. Các vụ án SHTT thường được xử lý nhanh chóng, giúp các bên liên quan sớm nhận được phán quyết do có sự tham gia của các thẩm phán có kinh nghiệm và chuyên môn cao trong các vấn đề về SHTT.

Tương tự tại Singapore, Cơ quan Sở hữu trí tuệ Intellectual Property Office of Singapore (IPOS) không chỉ là cơ quan cấp bằng, mà còn xử lý các tranh chấp liên quan đến SHTT. Cơ quan này được thành lập từ 1995, sau đó Singapore đã chuyên biệt hóa thành lập riêng Tòa án Sở hữu trí tuệ vào năm 2005 (thuộc Tòa án tối cao) để kế thừa chức năng xét xử. Tòa án chuyên trách về Sở hữu trí tuệ Singapore hiện này cung cấp chương trình hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong việc bảo vệ quyền SHTT, giúp quy trình giải quyết tranh chấp trở nên hiệu quả hơn.

Brazil, với nền kinh tế lớn và dân số đông đảo, đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể về số lượng các vụ kiện liên quan đến sở hữu trí tuệ trong những năm qua. Từ năm 2019, Brazil đã thiết lập các tòa án SHTT chuyên biệt tại các bang São Paulo và Rio de Janeiro. Những tòa án này không chỉ giúp giải quyết các vụ việc phức tạp một cách hiệu quả hơn mà còn giảm thời gian xử lý tranh chấp xuống khoảng một nửa, từ đó tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các nhà đầu tư.

Tương tự, Trung Quốc cũng đã triển khai mô hình tòa án chuyên trách về SHTT từ năm 2014, với các cơ sở tại Bắc Kinh, Thượng Hải và Quảng Châu. Những tòa án này tập trung vào việc giải quyết các tranh chấp phức tạp liên quan đến bằng sáng chế và nhãn hiệu, đảm bảo đưa ra các phán quyết nhanh chóng và nhất quán. Đặc biệt, Tòa án SHTT Bắc Kinh đã xử lý tới 23.757 vụ việc vào năm 2022, cho thấy sự gia tăng trong nhu cầu giải quyết các tranh chấp này. Ngoài ra, việc ra đời Tòa án SHTT trực thuộc Tòa án Nhân dân Tối cao vào năm 2019 đã góp phần nâng cao tính thống nhất trong xét xử các vụ án liên quan đến SHTT.

Kỳ vọng từ Tòa án sở hữu trí tuệ

Việc thành lập Tòa án sở hữu trí tuệ dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào năm 2025, với các cơ sở đầu tiên đặt tại các thành phố lớn nơi như Hà Nội, Hồ Chí Minh, Đà Nẵng (cũng là địa điểm đặt trụ sở của 3 Tòa án nhân dân cấp cao tại Việt Nam). Đây được coi là một bước tiến lớn trong việc cải thiện quy trình giải quyết tranh chấp SHTT tại Việt Nam. Cùng với đó, những thay đổi trong hệ thống pháp luật sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp trong việc bảo vệ quyền lợi của mình.

Giải quyết thực trạng tranh chấp sở hữu trí tuệ

Việc thành lập Tòa án sở hữu trí tuệ không chỉ nhằm giải quyết các tranh chấp mà còn đảm bảo rằng các vụ việc này được xử lý bởi những thẩm phán có chuyên môn. Các chuyên gia cho rằng, việc này sẽ góp phần nâng cao chất lượng xét xử, giảm thiểu tình trạng xử án kéo dài và không đồng nhất về các quyết định.

Hướng tới một môi trường pháp lý minh bạch

Sự ra đời của Tòa án sở hữu trí tuệ không chỉ mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp mà còn góp phần xây dựng một môi trường pháp lý minh bạch và công bằng hơn. Điều này sẽ thu hút thêm nhiều nhà đầu tư nước ngoài, tạo động lực cho nền kinh tế phát triển.

Thu hút đầu tư nước ngoài

Từ khía cạnh kinh tế, sự ra đời của các tòa án chuyên trách về sở hữu trí tuệ sẽ mang lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế Việt Nam. Việc bảo vệ hiệu quả quyền sở hữu trí tuệ giúp doanh nghiệp có thể nhanh chóng thu hồi vốn đầu tư, từ đó thu hút nhiều nhà đầu tư tiềm năng vào thị trường. Sự đảm bảo pháp lý này sẽ tạo ra một môi trường kinh doanh năng động hơn, khuyến khích các hoạt động nghiên cứu và phát triển, cũng như thúc đẩy sự đổi mới trong sản phẩm và dịch vụ.

Tòa án sở hữu trí tuệ ra đời là một dấu mốc quan trọng trong sự phát triển của hệ thống pháp luật Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ. Những thay đổi này không chỉ đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về bảo vệ quyền lợi của các doanh nghiệp mà còn thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc hội nhập với cộng đồng quốc tế. Với những nỗ lực này, Việt Nam sẽ trở thành một điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư và doanh nghiệp trong khu vực.

Trên đây là một số cập nhật của Luật Việt An về Tòa án chuyên trách về sở hữu trí tuệ tại Việt Nam. Mọi thắc mắc liên quan đến pháp luật SHTT tại Việt Nam, vui lòng liên hệ Luật Việt An để được giải đáp kịp thời.