Điểm mới Luật Sở hữu trí tuệ 2022 liên quan đến nhãn hiệu

Trải qua 3 lần sửa đổi vào các năm 2009, 2019 và 2022, Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 đã ngày càng hoàn thiện và đáp ứng nhu cầu thực tiễn của các cam kết quốc tế về sở hữu trí tuệ của Việt Nam cũng như nhu cầu thực tiễn của thị trường thương mại sở hữu trí tuệ. Liên quan đến nhãn hiệu, Công ty Luật Việt An tổng hợp một số điểm mới Luật Sở hữu trí tuệ 2022 liên quan đến nhãn hiệu cần lưu ý trong quá trình kinh doanh thương mại hóa nhãn hiệu của doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay.

Căn cứ pháp lý

• Luật Sở hữu trí tuệ 2005.
• Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ năm 2022.

Sửa đổi, bổ sung một số khái niệm nhãn hiệu

Bổ sung mới quy định về nhãn hiệu âm thanh

Xuất phát từ việc thể chế hóa các cam kết quốc tế về bảo hộ các nhãn hiệu phi truyền thống trong CPTPP, dấu hiệu âm thanh thể hiện được dưới dạng đồ họa là một trong những điều kiện mới được bảo hộ dưới dạng nhãn hiệu theo quy định tại Điều 72 Luật Sở hữu trí tuệ.

Khác với quy định các nước, pháp luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam quy định dấu hiệu âm thanh chỉ có thể được bảo hộ làm nhãn hiệu nếu nó được thể hiện được dưới dạng đồ họa. Tuy nhiên, nội dung này chưa được hướng dẫn cụ thể là đồ họa dạng khuông nhạc lý, lời hát, hay biểu đồ sóng âm.

Ngoài ra, nhằm tránh chồng lấn quyền nhãn hiệu âm thanh với bản quyền tác giả, chủ đơn cũng không được đăng ký dấu hiệu âm thanh “chứa bản sao tác phẩm, trừ trường hợp được phép của chủ sở hữu tác phẩm đó”.

Sửa đổi khái niệm nhãn hiệu nổi tiếng

• Việc đánh giá nhãn hiệu nổi tiếng trở nên thực sự bất khả thi trong việc bảo hộ nhóm nhãn hiệu này trước khi luật Sở hữu trí tuệ 2022 sửa đổi ra đời. Vì vậy, quy định về điều kiện bảo hộ nhãn hiệu nổi tiếng đã thu hẹp phạm vi và đối tượng xem xét lấy ý kiến khi đánh giá nhãn hiệu nổi tiếng từ “người tiêu dùng” nói chung thành “bộ phận công chúng có liên quan” nhằm chuyên biệt hóa nhận thức của người tiêu dùng trong trường hợp này.
• Về phạm vi để đánh giá sự nổi tiếng, quy định “trên toàn lãnh thổ Việt Nam” đã được giới hạn thành “trên lãnh thổ Việt Nam” để đảm bảo tính khả thi việc đánh giá sự nổi tiếng trên thực tế.
• Trong việc xem xét, đánh giá một hành vi xâm phạm nhãn hiệu, việc xác định nhãn hiệu đó là nổi tiếng mang ý nghĩa rất quan trọng bởi có rất nhiều yếu tố xâm phạm được mở rộng hơn đối với trường hợp nhãn hiệu nổi tiếng. Mục tiêu là xem xét xem việc sử dụng có khả năng gây nhầm lẫn về nguồn gốc hàng hoá hoặc tạo ấn tượng sai lệch về mối quan hệ giữa người sử dụng dấu hiệu và chủ sở hữu nhãn hiệu nổi tiếng.
• Chẳng hạn xâm phạm có thể cấu thành từ hành vi sử dụng dấu hiệu trùng hoặc chỉ cần tương tự với nhãn hiệu nổi tiếng, hoặc sử dụng dấu hiệu đó dưới dạng dịch nghĩa, phiên âm trong việc đặt tên cho hàng hoá hoặc dịch vụ, kể cả khi chúng không giống hoặc không liên quan đến các hàng hoá hoặc dịch vụ thuộc danh mục của nhãn hiệu nổi tiếng.
• Việc xác định một số tiêu chí để đánh giá một nhãn hiệu là nổi tiếng cũng đã được đơn giản hóa. Thay vì phải xem xét và đánh giá tất cả các tiêu chí được quy định trong Điều 75 như trước đây thì chỉ cần xem xét một số hoặc thậm chí chỉ một tiêu chí nào đó, tạo thuận lợi cho chủ sở hữu nhãn hiệu nổi tiếng trong việc bảo vệ nhãn hiệu của mình chống lại các hành vi xâm phạm.

Loại bỏ khái niệm nhãn hiệu liên kết

Bãi bỏ quy định về bảo hộ nhãn hiệu liên kết tại Điều 4.19 và Điều 74.2(c), tức là các chủ đơn không được đăng ký cho nhiều nhãn hiệu trùng hoặc tương tự nhau dùng cho sản phẩm, dịch vụ cùng loại hoặc tương tự nhau hoặc có liên quan với nhau. Thay vào đó, các nhãn hiệu này vẫn phải đáp ứng khả năng phân biệt.

Quy định về khả năng phân biệt của nhãn hiệu

Quy định tại Điều 74.2 về khả năng phân biệt của nhãn hiệu, những dấu hiệu thông dụng được thừa nhận rộng rãi được quy định rõ là “trước ngày nộp đơn” để tránh trường hợp nhãn hiệu được đưa ra thị trường và trở nên phổ biến sau ngày nộp đơn nhưng trước ngày thẩm định.

Ngoài ra, để giảm thiểu các trường hợp nhãn hiệu mới đăng ký bị cản trở do trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn với nhãn hiệu đã đăng ký bảo hộ trước cho nhóm hàng hóa dịch vụ trùng hoặc tương tự nhưng không được sử dụng 5 năm liên tiếp, chủ sở hữu nhãn hiệu mới có thể thực hiện thủ tục yêu cầu hủy bỏ hiệu lực với các nhãn hiệu ngưng sử dụng này để bảo hộ nhãn hiệu của mình.

Tuy vậy, Luật mới cũng bổ sung những dấu hiệu không được bảo hộ với danh nghĩa nhãn hiệu nếu trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn với các loại tài sản sở hữu trí tuệ khác như tên giống cây trong, quyền tác giả, quốc ca, quốc tế ca đã tổn tại trên thế giới.

Ngoài ra, Luật Sở hữu trí tuệ cũng bổ sung một dấu hiệu không được coi là có khả năng phân biệt là “hình dạng thông thường của hàng hóa hoặc một phần của hàng hóa, hình dạng thông thường của bao bì hoặc vật chứa hàng hóa” được sử dụng “thường xuyên và thừa nhận” rộng rãi “trước ngày nộp đơn”. Đây là một nội dung  mới gắn với thực tiễn đăng ký nhãn hiệu 3 chiều, là một căn cứ để từ chối đăng ký nhằm tránh sự nhầm lẫn của người tiêu dùng, đảm bảo chức năng phân biệt của nhãn hiệu.

Quy định về xử lý vi phạm liên quan đến nhãn hiệu

• Nếu như trước đây, quy định chịu trách nhiệm hình sự chỉ áp dụng với cá nhân thì nay đã có quy định với chủ thể là pháp nhân thương mại.
• Các hành vi được coi là sử dung nhãn hiệu tại Điều 124 cũng được mở rộng mới đối với việc bán, trưng bày để bán và vận chuyển hàng hóa mang nhãn hiệu được bảo hộ. Việc quy định này làm rõ hơn thuật ngữ “lưu thông” còn nhiều tranh cãi trước kia.
• Khái niệm hàng hóa giả mạo về sở hữu trí tuệ làm căn cứ để truy cứu trách nhiệm hình sự được sửa đổi, tách biệt thành hai khái niệm riêng biệt là “hàng hóa giả mạo nhãn hiệu” và “hàng hóa giả mạo chỉ dẫn địa lý”. Nội hàm của từng trường hợp cũng được điều chỉnh, cụ thể là mở rộng phạm vi của yếu tố cấu thành hành vi sản xuất, buôn bán hàng hóa giả mạo nhãn hiệu. Cụ thể, đối với hành vi gắn các “tem, nhãn có chứa dấu hiệu trùng hoặc tương tự đến mức khó phân biệt với nhãn hiệu đang được bảo hộ dùng cho chính mặt hàng đó mà không có sự cho phép của chủ sở hữu nhãn hiệu” lên hàng hóa, bao bì của hàng hóa cũng bị coi là giả mạo nhãn hiệu.

Một số đề xuất thực thi các điểm mới của Luật Sở hữu trí tuệ 2022 liên quan đến nhãn hiệu

Quy định về nhãn hiệu âm thanh

Có thể thấy, quy định việc “thể hiện được dưới dạng đồ họa” theo sau “dấu hiệu âm thanh” chỉ nên là phương án lựa chọn của người nộp đơn chứ không phải là yêu cầu bắt buộc. Bởi lẽ, “dấu hiệu âm thanh” là một dấu hiệu không thể được nhận biết được bằng thị giác, do đó yếu tố then chốt là nên đưa ra các quy định về hình thức để thể hiện nhãn hiệu âm thanh đó (tương tự như mẫu nhãn hiệu đối với nhãn hiệu có thể nhận biết được bằng thị giác).

Trên cơ sở tham khảo các khuyến nghị của WIPO, INTA và kinh nghiệm của các nước có nền tảng đăng ký nhãn hiệu phi truyển thống lâu đời, theo ý kiến của chúng tôi, nên quy định các hình thức thể hiện của “nhãn hiệu âm thanh” có thể dưới dạng đồ họa của âm thanh cấu thành nhãn hiệu, mô tả bằng văn bản về âm thanh đó, tệp âm thanh (như tệp âm thanh điện tử dưới dạng tệp MP3 hoặc, WMA, WAV) hoặc bất kỳ sự kết hợp nào của các hình thức nêu trên để đảm bảo đúng bản chất của việc đăng ký nhãn hiệu âm thanh là nhãn hiệu đúng như người nộp đơn mong muốn. Bên cạnh đó, hình thức nộp đơn trực tuyến cho nhãn hiệu âm thanh cũng cần được lưu ý vì tính thuận lợi trong việc truyền gửi dữ liệu kỹ thuật số, và cần được phát triển hơn tạo điều kiện cho việc thẩm định chính xác của cơ quan đăng ký.

Quy định về nhãn hiệu nổi tiếng

Mặc dù các quy định bổ sung, sửa đổi mới đã mang đến những lợi thế hơn cho các chủ sở hữu nhãn hiệu nổi tiếng trong việc bảo vệ quyền của mình, nhưng đang tạo ra một cán cân chưa thực sự cân bằng với lợi ích xã hội. Việc quy định “bộ phận công chúng” có thể là một đối tượng quá hẹp để xem xét độ phổ biến của nhãn hiệu đó, và có thể làm ảnh hưởng đến lợi ích của chủ thể sở hữu nhãn hiệu đối chứng với nhãn hiệu được coi là nổi tiếng đang đề cập đến. Vì vậy, cần có những tiêu chí cụ thể hơn cho việc đánh giá thế nào là “bộ phận công chúng”, chẳng hạn như dựa trên nhu cầu tiêu thụ, địa bàn tiêu thụ phải đủ rộng, số lượng người thuộc bộ phận đó phải đủ lớn,… Đây là những tiêu chí quan trọng cần được Chính phủ hướng dẫn để khả thi hơn khi thi hành.

Hiện nay, Chính phủ vẫn chưa có văn bản hướng dẫn việc thực thi các quy định mới của Luật Sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp, đặc biệt là nhãn hiệu. Vì vậy, các văn bản này khi ra đời sẽ là cơ sở quy định cụ thể hơn hướng dẫn các vấn đề còn vướng mắc hiện nay để phù hợp với quy định chung trên thế giới và nhu cầu thực tế bảo hộ nhãn hiệu của người nộp đơn.

Để xem toàn văn Luật Sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi bổ sung 2009, 2019, 2022, vui lòng tải về văn bản dưới dây.

Tải về: Luật Sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi bổ sung 2009, 2019, 2022

Trên đây là một số điểm mới Luật sở hữu trí tuệ 2022 liên quan đến nhãn hiệu. Một số điểm mới về đăng ký nhãn hiệu của Luật Việt An. Quý khách có bất kỳ thắc mắc nào về đăng ký nhãn hiệu hay có nhu cầu về đăng ký nhãn hiệu phù hợp với quy định hiện hành, vui lòng liên hệ đến Công ty Luật Việt An để được tư vấn nhanh chóng và hiệu quả nhất.