Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV), đặc biệt là các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Tuy nhiên, nhóm doanh nghiệp này thường gặp khó khăn về vốn và môi trường hỗ trợ. Để tháo gỡ vướng mắc, Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa đã được thành lập theo Luật Hỗ trợ DNNVV 2017 và được hướng dẫn chi tiết tại Nghị định 39/2019/NĐ-CP. Gần đây, các chính sách mới như Nghị quyết 68-NQ/TW, Nghị quyết 198/2025/QH15 và Nghị quyết 139/NQ-CP tiếp tục mở rộng vai trò của Quỹ trong hỗ trợ tài chính, đầu tư, và phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp. Bài viết dưới đây sẽ khái quát những nội dung pháp lý quan trọng về Quỹ, nhằm cung cấp thông tin hữu ích cho doanh nghiệp và nhà đầu tư.
Quỹ khởi nghiệp doanh nghiệp vừa và nhỏ là gì?
Theo Điều 20 Luật Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ năm 2017, Quỹ khởi nghiệp doanh nghiệp vừa và nhỏ là một loại quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, do Thủ tướng Chính phủ thành lập, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, nhằm hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp vừa và nhỏ khởi nghiệp sáng tạo cũng như các doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia cụm liên kết ngành và chuỗi giá trị.
Với tư cách là một công cụ chính sách tài chính công, Quỹ này có hai chức năng cơ bản:
Thứ nhất, thực hiện cho vay và tài trợ ưu đãi đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ có dự án, phương án sản xuất kinh doanh khả thi, đặc biệt trong các lĩnh vực đổi mới sáng tạo, phát triển công nghệ, hoặc tham gia vào các chuỗi cung ứng chiến lược.
Thứ hai, Quỹ có trách nhiệm tiếp nhận và quản lý các nguồn vốn từ tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước dưới hình thức vay, tài trợ, viện trợ, đóng góp, ủy thác nhằm tạo lập một nguồn lực tài chính bền vững để hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Quỹ được vận hành theo nguyên tắc an toàn vốn, đảm bảo minh bạch, công khai và hiệu quả, tuân thủ các quy định của pháp luật về tài chính – ngân sách và chịu sự quản lý nhà nước trực tiếp của Bộ Tài chính.
Quỹ khởi nghiệp doanh nghiệp vừa và nhỏ là mô hình hỗ trợ tích hợp
Nghị quyết 68 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng mang tính chiến lược lâu dài, định hướng phát triển khu vực kinh tế tư nhân bền vững. Liên quan đến Quỹ phát triển DNNVV, nghị quyết đã nêu rõ các giải pháp cải cách toàn diện hệ thống hỗ trợ, trong đó có:
Hoàn thiện khung pháp lý về Quỹ DNNVV:
Đơn giản hóa thủ tục tiếp cận hỗ trợ;
Minh bạch hóa quy trình;
Số hóa toàn bộ hoạt động của Quỹ từ tiếp nhận hồ sơ, giải ngân đến theo dõi, giám sát.
Đa dạng hóa nguồn vốn cho Quỹ: Không chỉ dựa vào ngân sách nhà nước, mà còn thu hút nguồn lực từ doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.
Điều này tạo tiền đề để Quỹ mở rộng quy mô hoạt động và tăng tính linh hoạt trong lựa chọn hình thức tài trợ hoặc đồng đầu tư.
Mở rộng chức năng Quỹ hỗ trợ khởi nghiệp:
Cho phép Quỹ tài trợ vốn mồi cho dự án khởi nghiệp,
Đầu tư vào các quỹ tư nhân và địa phương,
Thành lập vườn ươm, cơ sở hỗ trợ khởi nghiệp, khu kỹ thuật và không gian đổi mới sáng tạo.
Quỹ khởi nghiệp doanh nghiệp vừa và nhỏ là công cụ chính sách quan trọng
Nghị quyết 198 của Quốc hội là văn bản định hướng mang tính toàn diện, thiết lập cơ chế và chính sách đặc biệt để thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân, trong đó Quỹ phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ được xem là một trong những công cụ chính sách quan trọng nhằm:
Hỗ trợ tài chính đa dạng: Tăng cường cung cấp hỗ trợ tài chính, tín dụng, thuế, phí, lệ phí cho DNNVV, đặc biệt là các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo và tham gia vào chuỗi giá trị, ngành nghề ưu tiên.
Ưu đãi đầu tư cho DNNVV: Tạo điều kiện cho doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận các chính sách ưu đãi trong lựa chọn nhà thầu, sử dụng tài sản công, mặt bằng sản xuất – điều này tạo ra cơ sở pháp lý cho Quỹ hỗ trợ thông qua cơ chế tài trợ, cho vay ưu đãi hoặc đồng đầu tư.
Phát triển hạ tầng hỗ trợ khởi nghiệp: Khuyến khích xây dựng cụm công nghiệp, khu làm việc chung (co-working space), khu kỹ thuật, không gian đổi mới sáng tạo đi kèm với dịch vụ hỗ trợ tích hợp như xúc tiến thương mại, tư vấn pháp lý, chuyển đổi số… Đây là môi trường thuận lợi để Quỹ triển khai các gói tài trợ, hỗ trợ phi tài chính.
Nhiệm vụ và quyền hạn của Quỹ khởi nghiệp
Nghị định số 38/2018/NĐ-CP quy định chi tiết về đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo áp dụng với đối tượng là nhà đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo và các cơ quan, tổ chức, các nhân có liên quan tỏng quá trình thực hiện Nghị định này. Nghị định cũng quy định rõ nhà đầu tư được nhận lợi tức từ quỹ theo chính sách phân phối lợi nhuận quy định tại Điều lệ quỹ và phương án phân chia đã được Đại hội nhà đầu tư gần nhất thông qua. Phải bảo đảm nguyên tắc đối với việc chi trả lợi tức quỹ như sau:
Quỹ chỉ được chia lợi tức cho các nhà đầu tư khi đầu tư kinh doanh có lãi, đã hoàn thành nghĩa vụ thuế và các nghĩa vụ tài chính khác theo quy định của pháp luật.
Phù hợp với chính sách phân chia lợi tức quy định tại Điều lệ quỹ.
Mức chi trả lợi tức do Đại hội nhà đầu tư quyết định, phù hợp với Mục tiêu đầu tư, các quy định tại Điều lệ quỹ về chính sách phân chia lợi nhuận của quỹ.
Công ty thực hiện quản lý quỹ phải thông báo đến địa chỉ đăng ký của nhà đầu tư tối thiểu là 15 ngày trước khi phân phối lợi tức.
Tuy nhiên, theo quy định tại Điều 5 Nghị định 39/2019/NĐ-CP, Quỹ phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ được quy định chi tiết những nhiệm vụ và quyền hạn như sau:
Nhiệm vụ của Quỹ khởi nghiệp
Hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp vừa và nhỏ theo đúng đối tượng, mục tiêu và cơ chế hỗ trợ được quy định trong Nghị định 39/2019 và các văn bản hướng dẫn liên quan.
Tiếp nhận, quản lý và sử dụng nguồn vốn được cấp, viện trợ, tài trợ, ủy thác… theo đúng quy định pháp luật, bảo đảm an toàn, minh bạch và hiệu quả.
Thực hiện chế độ kế toán, báo cáo, kiểm toán theo quy định của pháp luật hiện hành và các quy định cụ thể tại Nghị định 39/2019.
Chịu sự thanh tra, kiểm tra, kiểm toán từ các cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm đảm bảo hoạt động của Quỹ được giám sát chặt chẽ.
Mua bảo hiểm tài sản và các loại bảo hiểm cần thiết khác theo quy định của pháp luật để bảo vệ tài sản và hoạt động của Quỹ.
Công khai thông tin hoạt động như quy chế hoạt động, cơ chế tài chính, kết quả hỗ trợ, báo cáo tài chính đã được kiểm toán nhằm bảo đảm tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.
Quyền hạn của Quỹ khởi nghiệp
Tổ chức hoạt động theo nguyên tắc và mục tiêu đã được pháp luật quy định, đảm bảo tuân thủ sứ mệnh hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Tự chủ trong công tác tuyển chọn, bố trí, sử dụng và đào tạo nhân sự, phù hợp với quy định tại Nghị định 39/2019 và các văn bản pháp luật liên quan.
Thực hiện kiểm tra, giám sát định kỳ hoặc đột xuất việc sử dụng nguồn vốn đã hỗ trợ; được thu hồi vốn đối với trường hợp tổ chức nhận vốn vi phạm điều kiện hoặc cam kết đã ký với Quỹ.
Được thuê chuyên gia, nhà khoa học, tổ chức chuyên môn nhằm phục vụ các hoạt động hỗ trợ, tư vấn hoặc thẩm định liên quan.
Sử dụng dịch vụ tư vấn đánh giá năng lực doanh nghiệp về quản trị, tài chính, công nghệ hoặc xếp hạng tín nhiệm để làm cơ sở quyết định hỗ trợ.
Yêu cầu doanh nghiệp nộp chi phí hợp lý khi tham gia các chương trình hỗ trợ của Quỹ (nếu có quy định).
Tổ chức các hoạt động xúc tiến và hỗ trợ phát triển doanh nghiệp, bao gồm: hội thảo, truyền thông, đào tạo, tư vấn, cung cấp dữ liệu, hỗ trợ R&D, đầu tư cơ sở hạ tầng như không gian làm việc chung, cơ sở ươm tạo, cơ sở kỹ thuật… theo đúng quy định tại Nghị định 39/2019 và Luật Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Quỹ khởi nghiệp đang được triển khai hiệu quả hơn
Nghị quyết 139/NQ-CP là văn bản triển khai thực thi Nghị quyết 198/QH15 trên toàn hệ thống chính quyền. Đối với Quỹ phát triển DNNVV, Nghị quyết này cụ thể hóa một số chính sách tài khóa và nhân lực gắn với hoạt động khởi nghiệp sáng tạo, tạo cơ sở để Quỹ điều chỉnh và mở rộng cơ chế hỗ trợ, cụ thể:
Chính sách miễn, giảm thuế cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo: Miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 2 năm đầu và giảm 50% số thuế phải nộp trong 4 năm tiếp theo đối với phần thu nhập từ hoạt động khởi nghiệp sáng tạo. Đây là cơ sở để Quỹ điều chỉnh mức ưu đãi kết hợp tài trợ và tín dụng theo chu kỳ kinh doanh khởi nghiệp.
Hỗ trợ chuyên gia cho doanh nghiệp khởi nghiệp: Miễn và giảm thuế thu nhập cá nhân cho chuyên gia, nhà khoa học làm việc trong doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, góp phần tạo điều kiện để Quỹ triển khai các chương trình hỗ trợ kỹ thuật thông qua chuyên gia.
Ưu đãi với DNNVV mới thành lập: Miễn thuế TNDN trong 3 năm đầu kể từ ngày đăng ký doanh nghiệp lần đầu, đây là ưu đãi gián tiếp giúp các doanh nghiệp có điều kiện hơn để tiếp cận các nguồn hỗ trợ tài chính từ Quỹ.
Nếu có bất kỳ nội dung nào chưa rõ, cần tư vấn cụ thể liên quan quỹ khởi nghiệp doanh nghiệp vừa và nhỏ, Quý khách hàng vui lòng liên hệ với Công ty Luật Việt An để được giải đáp và hỗ trợ nhanh nhất.
Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động số: 01010266/TP/ĐKHĐ, cấp lần đầu ngày 23/10/2007 tại Sở Tư pháp Thành phố Hà Nội.
