Các trường hợp thỏa thuận trọng tài được coi là không thể thực hiện được

Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp không có thẩm quyền đương nhiên mà trọng tài chỉ được giải quyết vụ tranh chấp khi có sự thỏa thuận của các bên bằng thỏa thuận trọng tài. Thỏa thuận trọng tài được là là một trong những điều kiện tiên quyết để giải quyết tranh chấp bằng phương thức này. Tuy nhiên, thỏa thuận trọng tài cũng có những trường hợp không thể thực hiện được mà doanh nghiệp cần nắm rõ khi xác lập thỏa thuận trọng tài trong hợp đồng.

Cơ sở pháp lý

• Luật Trọng tài thương mại năm 2010;;;
• Nghị quyết số 01/2014/NQ-HĐTP hướng dẫn thi hành một số quy định của Luật Trọng tài thương mại.

Thế nào là thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được

• Thuật ngữ “thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được” được nhắc đến tại Điều 6 Luật Trọng tài thương mại quy định trường hợp các bên tranh chấp đã có thỏa thuận trọng tài mà một bên khởi kiện tại Tòa án thì Tòa án phải từ chối thụ lý, trừ trường hợp thỏa thuận trọng tài vô hiệu hoặc thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được. Như vậy, nếu thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được, Tòa án sẽ có thẩm quyền giải quyết trong trường hợp các bên không có thỏa thuận khác.
• Luật Trọng tài thương mại không có giải thích cụ thể thế nào là thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được. Trong quá trình sửa đổi và thi hành Luật Trọng tài thương mại, có thể thấy “thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được” là một nội dung mới so với pháp lệnh cũ.

Cụ thể, ví dụ, điều khoản trọng tài quy định “Mọi tranh chấp về vấn đề về quyền và nghĩa vụ phát sinh từ hoặc liên quan đến hợp đồng này sẽ được giải quyết bằng trọng tài có chuyên môn tối thiểu 5 năm trong ngành hàng hải tại Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) theo Quy tắc tố tụng trọng tài của Trung tâm này”.

• Trong điều khoản này, thỏa thuận này có thể không thể thực hiện được nếu tại thời điểm đó, VIAC không thể tìm được Trọng tài viên như các bên thỏa thuận để tham gia giải quyết tranh chấp,…
• Do đó, thỏa thuận không vô hiệu (tranh chấp thương mại, người ký đủ thẩm quyền, năng lực hành vi, quy định rõ đối tượng tranh chấp và tổ chức trọng tài) nhưng chưa chắc đã có thể thực hiện được.
• Nhận thấy những vướng mắc trong Luật trọng tài thương mại, Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết số 01/2014/NQ-HĐTP, theo đó Điều 4 của Nghị quyết đưa ra các trường hợp thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được. Đây có thể coi là một bước tiến rõ rệt của pháp luật Việt Nam về trọng tài thương mại. Việc chỉ rõ những thỏa thuận không thể thực hiện được, Nghị quyết đã giúp xác định rõ thẩm quyền của Tòa án trong những trường hợp này, góp phần hạn chế những xung đột về thẩm quyền giữa trọng tài và tòa án trong thực tế.

Các trường hợp thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được

Pháp luật hiện hành có quy định theo hướng liệt kê có giới hạn một số trường hợp thỏa thuận trọng tài được coi là không thực hiện được như sau:

• Các bên đã thỏa thuận giải quyết tranh chấp tại một Trung tâm trọng tài cụ thể nhưng Trung tâm trọng tài này đã chấm dứt hoạt động mà không có tổ chức trọng tài nào khác kế thừa và các bên không thỏa thuận được việc lựa chọn Trung tâm trọng tài khác để giải quyết tranh chấp.
• Các bên đã có thảo thuận cụ thể về việc lựa chọn Trọng tài viên trọng tài vụ việc nhưng tại thời điểm xảy ra tranh chấp, vì sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan mà Trọng tài viên không thể tham gia giải quyết tranh chấp, hoặc Trung tâm trọng tài, Tòa án không thể tìm được Trọng tài viên như các bên thỏa thuận và các bên không thỏa thuận được việc lựa chọn Tọng tài viên khác để thay thế.
• Các bên đã có thỏa thuận cụ thể về việc lựa chọn Trọng tài viên trọng tài vụ việc, nhưng tại thời điểm xảy ra tranh chấp, Trọng tài viên từ chối việc được chỉ định hoặc Trung tâm trọng tài từ chối việc chỉ định Trọng tài viên và các bên không thỏa thuận được việc lựa chọn Trọng tài viên khác để thay thế.
• Các bên có thỏa thuận giải quyết tranh chấp tại một Trung tâm trọng tài nhưng lại thỏa thuận áp dụng Quy tắc tố tụng của Trung tâm trọng tài khác với Quy tắc tố tụng trọng tài của Trung tâm trọng tài đã thỏa thuận và điều lệ của Trung tâm trọng tài do các bên lựa chọn để giải quyết tranh chấp không cho phép áp dụng Quy tắc tố tụng của Trung tâm trọng tài khác và các bên không thỏa thuận được về việc lựa chọn Quy tắc tố tụng trọng tài thay thế.
• Nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ và người tiêu dùng có điều khoản về thỏa thuận trọng tài được ghi nhận trong các điều kiện chung về cung cấp hàng hoá, dịch vụ do nhà cung cấp soạn sẵn quy định tại Điều 17 Luật Trọng tài thương mại nhưng khi phát sinh tranh chấp, người tiêu dùng không đồng ý lựa chọn Trọng tài giải quyết tranh chấp. Trường hợp này dựa trên nguyên tắc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trước những điều khoản trọng tài mẫu được quy định theo hợp đồng soạn sẵn của bên cung ứng dịch vụ mà có thể có lợi hơn cho bên cung ứng đó.

Kết quả của vụ tranh chấp khi có thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được

• Nếu hai bên có thỏa thuận trọng tài thương mại nhưng thuộc một trong các trường hợp nêu trên thì thỏa thuận trọng tài đó vẫn không thể thực hiện được. Khi đó, vụ tranh chấp sẽ được Tòa án có thẩm quyền giải quyết.
• Việc quyết định thỏa thuận trọng tài là không thể thực hiện được thuộc thẩm quyền của Tòa án và trọng tài thương mại (Điều 43.1 Luật Trọng tài thương mại 2010). Do đó, trước khi nội dung vụ tranh chấp được đưa ra giải quyết, Hội đồng trọng tài phải xem xét thỏa thuận trọng tài tại thời điểm giải quyết có thể thực hiện được hay không.
• Trong trường hợp xác định rõ thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được, Hội đồng trọng tài phải thông báo quyết định đình chỉ việc giải quyết tranh chấp và thông báo ngay cho các bên biết. Trong trường hợp các bên không đồng ý với quyết định này của Hội đồng trọng tài, có quyền gửi đơn yêu cầu Tòa án có thẩm quyền xem xét lại quyết định của Hội đồng trọng tài. Khi khiếu nại ra tòa, quyết định của Tòa án là cuối cùng.

Thỏa thuận trọng tài vô hiệu trong trường hợp nào?

Căn cứ tại Điều 18 Luật Trọng tài thương mại, thỏa thuận trọng tài bị vô hiệu khi:

• Tranh chấp phát sinh trong các lĩnh vực không thuộc thẩm quyền của Trọng tài (các tranh chấp thuộc thẩm quyền Trọng tài bao gồm: Tranh chấp giữa các bên phát sinh từ hoạt động thương mại, Tranh chấp phát sinh giữa các bên trong đó ít nhất một bên có hoạt động thương mại, Tranh chấp khác giữa các bên mà pháp luật quy định được giải quyết bằng Trọng tài).
• Người xác lập thoả thuận trọng tài không có thẩm quyền theo quy định của pháp luật.
• Người xác lập thoả thuận trọng tài không có năng lực hành vi dân sự
• Hình thức của thoả thuận trọng tài không phù hợp với quy định (theo quy định tại Điều 16 Luật Trọng tài thương mại, thỏa thuận trọng tài phải được xác lập thành văn bản).
• Một trong các bên bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép trong quá trình xác lập thoả thuận trọng tài và có yêu cầu tuyên bố thoả thuận trọng tài đó là vô hiệu.
• Thỏa thuận trọng tài vi phạm điều cấm của pháp luật.

Ý nghĩa của thỏa thuận trọng tài thương mại

• Thỏa thuận trọng tài có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định thẩm quyền của hội đồng trọng tài. Khi có tranh chấp xảy ra, vấn đề đầu tiên cần xác định là phương thức giải quyết tranh chấp nào sẽ được áp dụng và việc áp dụng giải quyết bằng phương thức nào (có thể do các bên tự thỏa thuận lựa chọn). Tuy nhiên, lưu ý rằng phạm vi thẩm quyền của trọng tài có thể bị giới hạn ở những tranh chấp do pháp luật quy định như các tranh chấp về vấn đề chính trị, an ninh quốc gia.
• Thỏa thuận trọng tài ràng buộc trách nhiệm pháp lý của các bên, giúp các bên nhận thức rõ được những nghĩa vụ đã cam kết, đây cũng là một biện pháp để tránh các tranh chấp không mong muốn xảy ra.
• Thỏa thuận trọng tài là cơ sở pháp lý để thực hiện phán quyết của trọng tài, pháp quyết của trọng tài là kết luận cuối cùng của Hội đồng trọng tài về giải quyết tranh chấp.

Quý khách hàng có khó khăn, vướng mắc liên quan đến giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại, tòa án vui lòng liên hệ Công ty Luật Việt An để được tư vấn giải quyết nhanh gọn, chính xác, hiệu quả nhất!